Hanzeblog: Bij de tijd in 1300

In het Stedelijk Museum Zutphen kun je het mogelijk oudste horloge van Europa bewonderen. Dit zeldzame messing instrument - het kwadrant – is rond 1300 gemaakt. Je kon hierop zowel de tijd (absolute uren) als de breedtegraad aflezen. Archeologen vonden het tien jaar geleden op de Houtmarkt in Zutphen. 

De Houtmarkt is aangelegd rond 1300, door de gracht van een voormalige ringwalburg te dempen. De oudste huizen aan deze markt dateren ook uit het eerste kwart van de veertiende eeuw. Dit komt overeen met de vorm van de gotische letters op het instrument, zoals die ook voorkomen op zegels uit dezelfde periode, toen graaf Reinoud I de scepter zwaaide over het graafschappen Zutphen en Gelre.  

Kwadranten zijn bijzonder zeldzaam. Het Zutphense exemplaar geldt als het oudste dat in christelijk Europa bekend is. Helaas werkt het niet meer, omdat het sterk verbogen is en enkele haarscheuren bevat. Misschien was dat ook de reden voor de middeleeuwse eigenaar om het weg te gooien.  

Als het wel werkt, kun je er de absolute uren (24 per etmaal) op aflezen. Het instrument was bruikbaar tussen de 51e  en 63e  breedtegraad en dat is precies het Hanzegebied tussen Vlaanderen (Brugge) en Noorwegen (iets boven Bergen) waarin de Zutphense kooplieden actief waren. Hierdoor is het aannemelijk dat het, in die tijd onmisbare, navigatie-instrument gebruikt werd door een middeleeuwse Zutphense vrachtvaarder. 

(Bron: Stedelijk Museum Zutphen/Erfgoedcentrum Zutphen)