Hanzeblog: Wat is de Hanze?

‘Hanzestad’, ‘Hanzeverbond’, ‘Hanzehandel’ - wat is nou eigenlijk ‘Hanze’? En hoe is die Hanze gestart?  

Een duidelijk startmoment van ‘de Hanze’ is er niet. Het woord ‘hanse’ werd al in de laat-Romeinse tijd gebruikt om een groep samenwerkende kooplieden aan te duiden. De Hanze komt voort uit zulke groepen; in de loop van de dertiende eeuw gingen stadsbestuurders uit verschillende steden steeds vaker samenwerken om zich in te zetten voor hun kooplieden. Door gezamenlijk op te trekken, verworven zij privileges in vreemde gebieden, zoals het recht om op bepaalde plaatsen minder of geen tol te betalen. Ook kon je samen voldoende schepen uit rusten om piraten te bestrijden die een bedreiging vormden voor de handel.

In de ‘hoofdstad’ van de Hanze,  Lübeck in Duitsland, kwamen de Hanzesteden regelmatig bij elkaar voor overleg. Officieel waarschijnlijk vanaf 1356. Zutphen was daar vanaf het begin bij. De afvaardiging uit Zutphen bezocht zo’n dertig keer de vergadering, maar was niet bij de laatste bijeenkomst in juli 1669. Er waren ook regionale overleggen; de Hanze was opgedeeld in een aantal regio’s. Een van de belangrijkste groepen vormden de zogenaamde ‘Wendische’ steden, zoals Hamburg, Lübeck, Rostock en Wismar.  

Hanzedagen 
Op algemene vergaderingen, die we Hanzedagen noemen, konden in principe alle Hanzesteden vertegenwoordigd worden. De regio waar Zwolle, Deventer, Nijmegen én Zutphen en de andere steden langs de IJssel en de Zuiderzee toebehoorden kennen we als het ‘Keulse Drittel’.

Principaalstad 
Binnen deze regio’s onderscheiden principaalsteden en bijsteden. De ongeveer zeventig principaalsteden kwamen naar de Hanzedagen. De bijsteden, die wel de voordelen van de Hanze genoten maar niet stemhebbend waren op de vergaderingen. werden vertegenwoordigd door hun principaalstad. Zij betaalden via die stad ook de contributie. Zo werden bijvoorbeeld Lochem, Groenlo, Venlo en Doetinchem vertegenwoordigd door principaalstad Zutphen.