Jo Spier en Theresienstadt

In Nederland is Jo Spier een bekende tekenaar, maar in het buitenland kennen de meeste mensen hem alleen als de Nederlandse kunstenaar die tijdens zijn gevangenschap in het Joodse getto Theresienstadt in Tsjechië, waar tijdens de Duitse bezetting zo’n 5.000 Nederlanders naar toe werden gedeporteerd, kleurrijke en onschuldig ogende afbeeldingen van het getto tekende die gretig door de Nazi’s werden gebruikt voor hun verschillende propaganda-inspanningen. In dit opzicht stak hij ongunstig af bij andere kunstenaars die in Theresienstadt gevangen zaten, zoals Otto Ungar, Bedřich Fritta en Leo Haas. In het geheim legden zij leven en dood in het getto vast in uiterst realistische en sombere tekeningen en schilderijen.

Er valt echter nog veel meer te zeggen over Spier. Waarom was hij een van de allereerste Nederlandse Joden die naar Theresienstadt werd gestuurd, en kwam hij daar in april 1943 samen met zijn familie aan? Waarom werd hij naar Theresienstadt gestuurd en niet rechtstreeks naar Auschwitz of Sobibor, zoals alle Nederlandse Joden vóór hem was overkomen? Wat was zijn positie binnen de Nederlandse groep in Theresienstadt? Wat was precies zijn rol in de productie van de propagandafilm die daar in de zomer van 1944 werd gemaakt? Waarom mochten hij en zijn gezin tot de bevrijding in Theresienstadt blijven? Wat gebeurde er toen hij na de bevrijding terugkeerde naar Nederland? Deze en andere vragen worden behandeld in de lezing van de historicus Karel Margry.

Deze lezing is georganiseerd in het kader van de tentoonstelling Tekenen in Tijden van Oorlog.